دهملا روستایی کهن

این واقعه تاریخی که به جنگ زیدون هم معروف است و از زیدون شروع شد و تا اطراف رودخانه زهره تا بلوک دهملا و خصوصاً در برج دهملا که محل تفنگداران شیخ خزعل بود ادامه یافت و در چند روز اول ماه ربیع ثانی سال 1342 هجری قمری برابر با آذر ماه ۱۳۰۳ هجری شمسی برابر با 1924 میلادی یعنی ۸۳ سال پیش اتفاق افتاد . وسبب آن نافرمانی شیخ خزعل که بر منطقه خوزستان حکومت می کرد و می خواست خوزستان را جدا کند بود. آن زمان آخر حکومت احمدشاه در ایران بود و رضاه شاه رئیس الوزراء بود .این جنگ به سبب قدرت لشکریان دولت، در هر منطقه بیش از ساعاتی به طول نمی کشید ولی حوادث قبل و بعد از آن تا روزها قبل و بعد دامنه گیر آن مناطق بود. شرح ماجرا را از کتاب تاریخ پانصد ساله خوزستان نوشته سید احمد کسروی نوشته شده در سال ۱۳۰۴ شمسی و اهالی دهملا ببینید….

در سال 1276 قمری برابر با ۱۲۳۸ شمسی نزدیک به ۱۴۸ سال پیش سرشماری توسط معزالدوله حکمران خوزستان صورت گرفت که در آن سرشماری جمعیت بندر معشور ۷۵۰نفر و هندیان ۲۰۰۰نفر و دهملا ۱۰۰۴ نفر ذکر شده است.

حاج جابر پس از سی سال حکمرانی در خوزستان در سال 1297 در محمره(خرمشهر) بدرود زندگانی گفت .او چند پسر داشت از جمله شیخ مزعل و شیخ خزعل که خزعل چون کوچکتر بود نزد شیخ مزعل می زیست.ولی مزعل با او رفتار بد می نمود و از آن زمان کینه همدیگر را داشتند.آنها ده سال کمابیش به این حال که هرکدام دل از ترس و کینه دیگری پر داشت بسر دادند. تا سرانجام خزعل که چند تن از غلامان را با خود همراه ساخته بود او را بهنگامی که از کوشک فیلیه پایین می آمد تا سوار بلم شود با تیر تفنگ از پای درآورد این حادثه روز نخست محرم سال 1315 قمری روی داده.از آن زمان شیخ خزعل به جای او نشست و مظفرالدین شاه هر عنوانی که مزعل داشت و حکومت محمره و سرحد داری آنجا و لقب معزالسلطنه و درجه امیر تومانی را به شیخ خزعل بخشید. و این زمان شروع کار خزعل بود سال 1276 شمسی .

در زمان مظفرالدین شاه خوزستان اوضاع بدی داشت.زیرا هم خان های بختیاریها و شیخ خزعل از آزار مردم دریغ نمی کردند.

شیخ خزعل از این آشفتگی ها استفاده نمود .او با پول دربار را با خود همراه کرده بود تا اینکه حکمرانی اهواز و زمینهای اطراف کارون را هم به او بخشیدند.او بر اعراب هم ستم می کرد و بر آنها جاسوس گمارده بود.

روز به روز بر شکوه او افزوده می شد تا سال 1324قمری که انقلاب مشروطه روی داد و این پیش آمد میدان را برای شیخ پهناورتر ساخت.

شیخ خزعل خان بدستاویزهای گوناگون مشایخ را یک به یک از میان برده همگی عشایر خوزستان را زیر دست خود ساخت.

در این زمان دارسی هم در خوزستان برای اکتشاف نفت مشغول شده بود و می کوشید شورشی روی ندهد به همین دلیل به شیخ خزعل یاری کردند.او از این زمان رویای سلطان عربستان (مناطق عرب نشین) را در سر می پروراند و با امرای کشورهای عرب دوستی آغاز کردو همچنین بستگی خود را با انگلیس بیشتر می ساخت. پیدایش نفت در آبادان و مسجد سلیمان باعث رونق و رشد کارخانجات شد.تا سال 1332 قمری که جنگ جهانی شد و خلیج فارس میدان جنگ سپاهیان انگلیس شد و شیخ خزعل هم همدست آنها شد.به این ترتیب انگلیسی ها ترکان عثماتی را از خوزستان بیرون راندند و رشته اختیار سراسر خوزستان را در دست گرفتند.و آنها پل آهنی اهواز را هم در این زمان ساختند.

در زمستان سال 1329 قمری مطابق با ۱۲۸۹ شمسی سردار سپه ریس الوزرا قد برافراشت.

در این زمان همه زمینهای خوزستان از هندیجان تا دامنه پشتکوه و از کنار اروند تا نزدیکی های شوشتر و دزفول که بیش از دو سوم خاک خوزستان است همگی از آن شیخ بود.و او به استقلال خوزستان می کوشید و برای رسیدن به آرزویش با بیگانگان سازشها می کرد.شیخ مالیات بخش عمده خوزستان را هم می ستادند و ثروت زیادی فراهم آورده بود.

و به مردم هم سخت می گرفت خصوصاً در مسئله مالیات.

رضاخان میر پنج سال 1339 قمری رئیس الوزرا شد و رشته کارها ی کشور را به دست گرفت و شورش های مختلف را سرکوب کرد.

در این زمان شیخ خزعل دم از نافرمانی از دولت می زد و و تفنگچی از سواره و پیاده جمع نمود و قسمتی از بختیاریها هم به او پیوستند.و کمیته قیام سعادت بر پا نمودند و به دستاویز نگهداری قانون اساسی به هواخواهی احمدشاه که در اروپا رفته بود برخاسته بودند.

شیخ تلگرافی به داراشورا و وزرا زد وگفت چون سردار سپه(رضاخان) بر خلاف قانون عمل کرده و حق احمدشاه غصب شده من به دشمنی با او و کابینه اش برخاسته ام و باید نظام کنونی بهم بخورد.ولی مجلس او را یاری نکردهمچنین علمای نجف.

نافرمانیهای شیخ در روزنامه ها به چاپ رسید در نتیجه داراشورا به ریس الوزرا اختیار تمام در این مورد را داد.

شیخ که این وضعیت را دید تفنگچی از عرب و بختیاری در اهواز گرد آورد و کیسه کیسه لیره بیرون می داد و در چند جا لشکرگاه پدید می آورد .یکی در زیدان .دیگری در قلعه اعلی طرف حسین خان بهمئی .سوم جایزان میان رامهرمز و بهبهان که سالار ارفع بختیاری آنجا بود. و چهارم در هندیجان و دهملا تفنگچیانی بر نشاند و فرمانده همه لشکریانش امیر مجاهد در رامهرمز بود.

سپاهی از شیراز به بهبهان روانه شد و لشکری از اصفهان و سومی از بروجرد از راه خرم آباد به خوزستان رفت.و همچنین سپاهی از آذربایجان روانه نمودند که از راه کرمانشاهان و پشتکوه آهنگ انجا نمایند. روی هم رفته بیست و دو هزار نفر سپاه بود .نخستین جنگ در دو فرسنگی بهبهان روی داد بهمئیان شکست خوردندو سی تن از آنها کشته شد.

در آغاز ربیع الثانی سال 1343 قمری برابر با آذر 1303 شمسی یعنی ۸۳سال پیش سپاهیان شیراز به نواحی زیدون رفته و در اینسوی رود هندیجان لشکرگاه می ساختند و اردوی اعراب در آنسوی رود بود. و چون بعد از چند روز فرمانده سپاهیان رسید جنگ در میانه در گرفت.این شگفت که سپاهیان با سوار چریکی که همراه داشتند روی همرفته بیش از ۳۰۰۰تن نبودند ولی اعراب نزدیک به هشت هزار تن بودند با این همه جنگ بیش از یک ساعت نکشید اعراب شکست خوردند.و هرکسی جان به در برده یکسره راه خانه خویش می گرفت .انبوهی از آنها هم کشته شدند.از جمله فرمانده اعراب میرعبدالله هم کشته شد.

سپاهیان دولتی پس از این پیروزی جایگاه خود را در زیدون استوار گردانیده و سپس حمله به هندیجان و ده ملا برده با اندک زد و خوردی آن دو جا را بدست آوردند.

چند روز پس از جنگ زیدان ،جایزان هم تصرف شد.چون خبر شکست ها به شیخ رسید دوست ودشمن عاقبت او را فهمیدند. از طرفی عشایر ظلم دیده هم به او تفنگچی نمی دادند.خلاصه با میانجیگری انگلیسی ها کار شیخ بی خون ریزی خودش به پایان رسید . و او تلگرافی به رئیس الوزرا زد و آمرزش خواست و او پاسخ داد بر تو می بخشم در صورت تسلیم قطعی به لشکرگاه دولتی .شیخ اگرچه قبول کرد ولی تسلیم لشکرگاه نشد.

به علت تسلیم نشدن شیخ .سردار سپه از شیراز آهنگ زیدان کردند که به لشکرگاه فرمان حمله بدهند و از آن سو سپاه خرم آباد به دزفول رسیدو شیخ را تاب ایستادگی نماند و زنان و فرزندان خود را سوار کشتی کرده و به همراه خود از اهواز به محمره(خرمشهر) رفت و گویا خواست به کویت یا عراق بگریزد ولی پسرش عبدالحمید هنوز در اهواز بود .این هنگام از ریس الوزرا فرمانی به شیخ رسید که بار دیگر به ناصری(اهواز) برگردد و همان روز(آذر سال ۱۳۰۳شمسی مطابق با 1924 میلادی) خود آقای رئیس الوزرا(رضاه شاه) از دهملا آهنگ ناصری کردند.

شیخ به ناصری با پشیمانی بازگشت و پوزش خواست روز دوازدهم رئیس الوزرا در شوشتر اعلا عفو عمومی نمودند ولی در ماه شوال همان سال شیخ و پسرش را در خرمشهر دستگیر کردند و روانه تهران ساختند . بدینسان کار شیخ خزعل به پایان رسید .

برگرفته از تاریخ پانصدساله خوزستان نوشته احمد کسروی تبریزی به سال ۱۳۰۴شمسی

ماجرای حضور تفنگچیان شیخ خزعل به شنیده دهملایها ۱۲ روزی طول کشیده و آنها چادرهای زرد و کلاه فرهنگی هم داشته اند (شاید نیروهای دولتی هم آنجا بودند) محل آنها هم بیشتر در برج بوده . جنگ هم بیشتر اطراف رودخانه بوده

گفته می شود مردم را به زور وادار به آسیاب کردن گندم و پختن نان می کردند.و کودکان از ترس این وقایا در جاهای مختلف پنهان می شدند. البته نیروهای شیخ خزعل مداوم به آن منطقه می رفتند .ولی برای جنگ نیروهای بیشتری رفته بودند و وضعیت عادی منطقه بهم ریخته بود.